Տիեզերք մեկնելու երազանքը դարեր շարունակ չի լքել մարդկությանը։
1961 թվականի ապրիլի 12-ին Յուրի Գագարինը կատարեց առաջին թռիչքը: Խորհրդային տիեզերագնացների հաջող թռիչքներից հետո Սերգեյ Կորոլյովի մոտ միտք առաջացավ տիեզերք ուղարկել կին տիեզերագնաց։ Ընտրվեց Վալենտինա Տերեշկովան: Նա թռիչք կատարեց տիեզերք 1963 թվականի հունիսի 16-ին «Վոստոկ-6» տիեզերանավով։
Առաջին տիեզերական թռիչքները տեղի են ունեցել ԽՍՀՄ-ի և ԱՄՆ-ի միջև կատաղի մրցակցության պայմաններում։ Երկու գերտերությունները ջանք չէին խնայում, որ իրենց նավերը հերկեին տիեզերքի տարածությունները: Բայց, ինչպես գիտեք, այս հարցում արմավենին պատկանում էր Խորհրդային Միությանը։
Դեբյուտային «տղամարդկային» թռիչքից հետո ամերիկացիները միայն մեկ հաղթաթուղթ ունեին՝ պատրաստել «կանացի» թռիչք։ Բայց նույնիսկ այստեղ խորհրդային տիեզերագնացները նրանցից առաջ անցան։
Առաջին կին տիեզերագնացի դերի համար շատ դիմորդներ կային։ Թեկնածուն պետք է լիներ մինչև 30 տարեկան, ունենար մինչև 170 սմ հասակ և մինչև 70 կգ քաշ: Մրցույթի 800 մասնակիցներից եզրափակիչ են անցել 30-ը, ովքեր սկսել են նախապատրաստվել վճռական թռիչքին։ Նախապատրաստման ընթացքում ընտրվել են հինգ լավագույնները, և Վալենտինա Տերեշկովան ամենևին էլ առաջինը չէր հնգյակում։ Բժշկական ցուցանիշներով նա զբաղեցրել է վերջին տեղը։
Աղջիկները դժվար փորձությունների միջով անցան. նրանց տեղավորեցին ծայրահեղ բարձր ջերմաստիճան ունեցող և բարձր խոնավությամբ սենյակներում: Նրանք պետք է փորձեին իրենց անկշռության մեջ և սովորեին պարաշյուտով վայրէջք կատարել ջրի վրա: Կատարվել է նաև հոգեբանական թեստ. կարևոր էր հասկանալ, թե որքան հարմարավետ կզգան կանայք տիեզերքում։
Խրուշչովն ինքն է որոշում կայացրել՝ ով է թռչելու տիեզերք։
Վալենտինա Տերեշկովայի պատմությունը լիովին համապատասխանում էր «ժողովրդի աղջկա» իդեալին, ով ամեն ինչի հասավ իր աշխատանքով։
Վալենտինան հասարակ ընտանիք ուներ, ծնվել է գյուղում և աշխատել որպես ջուլհակ, երբեք մասնագիտորեն չէր զբաղվել սքայդայվինգով, ընդհանուր առմամբ ունեցել էր 100-ից քիչ ցատկ։ Մի խոսքով, ժողովրդի հերոսուհին լիովին համապատասխանում էր ցանկալի իդեալին։
Վալենտինային իրավամբ կարելի է անվանել հերոսուհի, քանի որ թռիչքի ընթացքում նա բախվեց շատ դժվարությունների, բայց արժանապատվորեն հաղթահարեց դրանք: Պարզվեց, որ հիմնական խնդիրը վատ ինքնազգացողությունն է. սրտխառնոց, քնկոտություն. այս ամենի դեմ պետք էր պայքարել։ Նույնիսկ դեպք է գրանցվել, որ Վալենտինան դադարել է արձագանքել Երկրի խնդրանքներին. պարզվել է, որ նա պարզապես քնել է ծանրաբեռնվածությունից։ Միայն Վալերի Բիկովսկին՝ մեկ այլ խորհրդային տիեզերագնաց, ով այդ ժամանակ ուղեծրում էր, կարողացավ արթնացնել նրան։ Նրանց նավերի միջև ներքին հաղորդակցություն կար, որի միջոցով տիեզերագնացները կարող էին շփվել: Սակայն ամենասարսափելի փորձությունը, որի մասին իշխանությունները երկար ժամանակ լռում էին, Տերեշկովայի նավի մեխանիզմի անսարքությունն էր։ Յուրի Գագարինը, ով հետևում էր թռիչքին, հրաշքով կարողացավ պարզել, թե ինչպես կարելի է շտկել իրավիճակը, և Վալենտինա Տերեշկովան կարողացավ վերադառնալ:
Ալթայի երկրամասում վայրէջք կատարելը հեշտ չէր։ Հյուծված կին տիեզերագնացը բառացիորեն ընկել է տեղացիների գլխին: Նա արագ փոխեց հագուստը, օգտվեց գյուղական հյուասիրությունից՝ կարտոֆիլ, կվաս և հաց։ Դրա համար նա հետագայում նկատողություն ստացավ, քանի որ ուտել այդ պահին չէր կարելի։
Տերեշկովայի թռիչքը «Վոստոկ-6» տիեզերանավով Երկրի մերձակայքում տևել է 2 օր 22 ժամ 50 րոպե։ Սակայն տիեզերքում անցկացրած ժամերը Տերեշկովայի համար ամենևին էլ կյանքում ամենաերջանիկը չէին։ Թռիչքը չափազանց ռիսկային էր։ Տերեշկովայի երազանքն իրականացավ, բայց տիեզերական թռիչքը, որը նրան աշխարհահռչակ դարձրեց, քիչ էր մնում ավարտվեր ողբերգությամբ։
Աշխարհի առաջին կին տիեզերագնաց Վալենտինա Տերեշկովան լրագրողներին պատմել է, որ մինչ օրս երազում տեսնում է տիեզերքը։
Թռիչքի 55-ամյակին նվիրված միջոցառումներից մեկի ժամանակ ասել է, որ թռիչքի մասին հիշելիս ամեն անգամ մտաբերում է մորը։
Այն ժամանակ ամեն ինչ շատ գաղտնի էր: Նա չգիտեր՝ որտեղ եմ ես, ինչ եմ անում: Նրան չանհանգստացնելու համար, քանի որ նա ուներ առողջական խնդիրներ, ես 10 նամակ գրեցի և խնդրեցի իմ գործընկերներին մի քանի օր անց դրանք մայրիկիս ուղարկել։
Տերեշկովայի նպատակները չսահմանափակվեցին դեպի տիեզերք թռիչքով. նա երազում էր թռչել դեպի Մարս՝ անգամ առանց հետադարձի հնարավորության:
Վալենտինան ստացել է ԽՍՀՄ հերոսի կոչում և միակ կինն է, ով ռուսական բանակի գեներալ-մայոր է: Հետագայում նա նաև դարձավ ռուսական դումայի պատգամավոր, իսկ 2014-ի Օլիմպիական խաղերի բացման արարողությանը նա 8 անձանցից մեկն էր, որոնց վստահված էր տանել ջահը:
ՆԱՐԻՆԵ ՂԱԼԱՄՅԱՆ
